سالیان سال است که پزشکان تاکید می‌کنند که نوع سبک زندگی افراد می‌تواند بر سلامت قلب تاثیر بگذارد. تحقیقات امروزی نشان می‌دهند که این توصیه در مورد مغز نیز صادق است و سبک زندگی هر فرد می‌تواند در سلامت مغز او اثر ‌گذارد. آلزایمر یکی از بیماری‌های مغزی است که می‌توان با داشتن سبک زندگی سالم تا اندازه ای از ابتلا به آن پیشگیری کرد. 

دکتر آرزو صفاریان _استادیارگروه گفتار درمانی دانشگاه علوم پزشکی ایران با پاسخ به سوالات درمورد بیماری آلزایمر  با خبرنگار روابط عمومی دانشکده علوم توانبخشی گفت و گو کرد:

بیماری آلزایمر چیست؟

آلزایمر بیماری پیش‍رونده‌ای است که به مرور میزان کارآیی ذهن و حافظه بیماران مبتلا را کاهش می‌دهد، این بیماری تا جایی پیش می‌رود که خلل بزرگی را در حافظه بیماران ایجاد می‌کند و باعث اختلال در انجام کارهای روزمره آن‌ها می‌شود.

علایم این بیماری چیست؟

 به طور کلی علائم بیماری آلزایمر به 3 مرحله اصلی تقسیم می‌شود:

علائم مرحله اولیه: در مراحل اولیه، علامت اصلی بیماری آلزایمر، ضعف حافظه است .برای مثال، فردی که مبتلا به آلزایمر اولیه است ممکن است؛ گفتگوها یا رویدادهای اخیر را فراموش کند، نام مکان‌ها و اشیاء را فراموش کند.

علائم مرحله میانی: با پیشرفت بیماری آلزایمر، مشکلات حافظه بدتر می‌شود. برای فردی که به این عارضه مبتلاست ممکن است به یاد سپردن نام افرادی که می‌شناسد سخت باشد و ممکن است در شناخت خانواده و دوستان خود دچار مشکل شود. در این مرحله، فرد مبتلا به بیماری آلزایمر معمولاً برای کمک به زندگی روزمره به حمایت نیاز دارد.

علائم مرحله پایانی: در مراحل پایانی بیماری آلزایمر، علائم به طور فزاینده‌ای شدید می‌شوند و می‌توانند برای فرد مبتلا، و همچنین مراقبان، دوستان و خانواده‌اش ناراحت‌کننده باشد. مشکل در خوردن و بلع (دیسفاژی) و دفع ناخواسته ادرار (بی‌اختیاری ادرار) یا مدفوع (بی‌اختیاری روده) در این مرحله دیده می‌شود. افراد ممکن است به مراقبت و کمک تمام وقت برای غذا خوردن، حرکت و مراقبت شخصی نیاز داشته باشند.

این بیماری  به چه علتی رخ می دهد ؟

 در مغز افراد مبتلا به بیماری آلزایمر، سطح یک انتقال‌دهنده عصبی، یعنی استیل کولین، پایین است. با گذشت زمان، نواحی مختلف مغز کوچک می‌شوند. اولین نواحی که معمولاً تحت تأثیر قرار می‌گیرند "مسئول خاطرات" هستند. اگرچه هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث بیماری آلزایمر می‌شود، عوامل متعددی برای افزایش خطر ابتلا به این بیماری شناخته شده است.

چه عواملی در بروز و ایجاد این بیماری نقش دارد؟

سن، سابقه خانوادگی، ضربه به سر، بیماریهای قلبی عروقی و همچنین عوامل دیگری مثل تنهایی یا انزوای اجتماعی و سبک زندگی بی‌تحرک در ایجاد بیماری آلزایمر مهم هستند.

سن شروع این بیماری تقریبا چه سنی است و زنان را بیشتر درگیر می کند یا مردان را؟

 بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت دمانس در افراد ۶۵ سال و بالاتر است. در اکثر بیماران، علائم آلزایمر بعد از ۶۰ سالگی رخ می‌دهد. با وجود این نوع وابسته به ژن آن (ارثی) از حدود ۳۰ سالگی ظهور می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که در جهان بین ۵۲ تا ۵۳ میلیون نفر به آلزایمر مبتلا هستند و پیش‌بینی شده است که تا سال ۲۰۵۰ این رقم به بیش از ۱۵۵ میلیون نفر می‌رسد و متأسفانه همزمان با افزایش میزان سالمندی، احتمال افزایش ابتلا به بیماری آلزایمر را شاهد خواهیم بود. در گذشته بیان می شد که خانم‌ها بیشتر از آقایان به آلزایمر مبتلا می‌شوند اما مطالعات اخیر گزارش کرده‌اند که تقریباً زنان و مردان به یک اندازه امکان ابتلا به آلزایمر را دارند.

چه روش های برای پیشگیری از آلزایمر وجود دارد؟

ازآنجایی‌که علت دقیق بیماری آلزایمر هنوز ناشناخته است، هیچ راه قطعی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. اما یک سبک زندگی سالم، ورزش کردن، رعایت رژیم غذایی مناسب و داشتن فعالیت ذهنی، اجتماعی و معاشرت اجتماعی با دوستان و خویشاوندان می‌تواند به کاهش خطر کمک کند.

بیماری آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تحقیقات برای یافتن آزمایش ساده و قابل اعتمادی برای تشخیص زودهنگام بیماری آلزایمر ادامه دارد. متخصصین معمولاً علاوه بر اسکن مغز، با استفاده از تست‌هایی که به عنوان ارزیابی شناختی شناخته می‌شوند، توانایی‌های ذهنی افراد مانند حافظه یا تفکر را ارزیابی می‌کنند. تشخیص دقیق و به‌موقع بهترین فرصت را برای تنظیم، آمادگی و برنامه‌ریزی برای آینده و همچنین دسترسی به درمان‌ها و حمایت‌های مناسب فراهم می‌کند.

رویکردهای درمانی بیماری آلزایمر چیست؟

 گاه می توان شدت علائم شناختی در بیماری آلزایمر را با کمک داروها و مواد مغذی در رژیم غذایی‌ که عملکرد استیل کولین در مغز را تقویت می‌کنند، تا اندازه‌ای کاهش داد.

امروزه این داروها به بیماران مبتلا به آلزایمر داده می‌شود تا توانایی توجه و یادآوری رویدادهای روزمره را در آن‌ها بالا ببرد. توانبخشی در بیماران مبتلا به آلزایمر در حیطه‌های مختلفی انجام می‌گیرد. از جمله آن‌ها میتوان به نقش کاردرمانی و گفتاردرمانی در بهبود وضعیت این بیماران اشاره کرد. تیم درمانی بر نحوه مدیریت بیماری، فعالیت‌های اجتماعی فرد، حفظ سلامت او و… تمرکز دارد. ممکن است فرد مبتلا به آلزایمر بخشی از توانایی‌های از دست رفته خود را به دست نیاورد، اما توانبخشی سبب می‌شود بیمار با حفظ و تقویت سایر توانایی‌ها، کیفیت زندگی‌ بهتری داشته باشد.

آلزایمر تا چه حد منجر به ایجاد اختلالات در افراد مبتلا می شود و آیا در این صورت گفتاردرمانی در آنها موثر است؟

آلزایمر با عارضه‌هایی مانند اختلال در گفتار و نوشتار، عدم توانایی در قدرت تصمیم‌گیری، عدم برنامه‌ریزی و انجام وظایف رورمزه، توهم، تغییرات سریع خلقی، عدم اعتماد به اطرافیان و توهم دزدیده شدن اشیاء و... همراه است.

گفتاردرمانی برای فرد مبتلا به آلزایمر معمولاً مهارت‌های زبانی، شناختی و مشکلات بلع و تغذیه را هدف قرار می‌دهد. گفتاردرمانگر می‌تواند راهبردهایی را برای کمک به «پیدا کردن کلمات»، انجام تکالیف شناختی مانند پیروی از دستورات یک یا چند مرحله‌ای، و با پیشرفت بیماری، راه‌هایی برای کمک به غذا خوردن و بلعیدن ایمن ارائه دهد. هدف کلی درمان این است که به فرد کمک کند تا جایی که ممکن است مستقل باشد.

گفتنی است به مناسبت روزجهانی آلزایمر و به منظور ارتقاء سطح سواد سلامت جامعه ،کمپینی با تلاش گروه گفتار درمانی دانشکده علوم توانبخشی برگزار شد .